ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ (παιδικά)

 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ

Ο Αναγνώστης, το ηλεκτρονικό περιοδικό για το βιβλίο και τις τέχνες, διοργανώνει την τελετή απονομής των «Λογοτεχνικών Βραβείων του Αναγνώστη» στις 12 Ιουνίου 2013, ημέρα Τέταρτη, στο Μέγαρο Μουσικής, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Μέγαρον Plus. 
Πρόκειται για έναν νέο όσο και παλιό θεσμό. Μετά το κλείσιμο του ιστορικού περιοδικού Διαβάζω, οι συντελεστές του μαζί με νέους συνεργάτες αποφάσισαν να δώσουν μια συνέχεια δημιουργώντας το καθημερινό ηλεκτρονικό περιοδικό ο Αναγνώστης (www.oanagnostis.gr). Είναι μια κίνηση για να περισώσουμε έναν θεσμό, για να αντέξουμε την μιζέρια που κατακλύζει και τον χώρο του βιβλίου αλλά και για να ανταποκριθούμε σε νέες ανάγκες του φιλαναγνωστικού κοινού. Ήταν μια κίνηση συνεργατική, αφιλοκερδής που βρήκε στον πρώτο μήνα της παρουσίας του περιοδικού στο διαδίκτυο απρόσμενη ανταπόκριση.
Σήμερα παρουσιάζουμε τις μικρές λίστες των υποψηφίων βιβλίων για βράβευση που εκδόθηκαν μέσα στο 2012.
Η προσπάθειά μας αυτή στηρίχτηκε και πάλι σε φίλους που έσπευσαν να βοηθήσουν. Στους χορηγούς μας: Tην εταιρεία Grant Thornton, το Ίδρυμα Κώστα Κυριαζή, το Μουσείο Φρυσίρα, το Βιβλιοπωλείο Ιανός, την εταιρεία Προσχέδιο και την ΜKO INTERNET NOW! . Τους χορηγούς επικοινωνίας: την EΡT, την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, το ραδιοφωνικό σταθμό VIMAfm.
ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΗ
Συνεχίζεται και φέτος ο θεσμός του Βραβείου Νίκου Θέμελη που θεσμοθέτησε πέρυσι ο Δήμος Άνδρου στη μνήμη του συγγραφέα που τόσο είχε αγαπήσει το νησί τους.
Το «Βραβείο Νίκος Θέμελης» το επιλέγει η Κριτική Επιτροπή των Λογοτεχνικών Βραβείων του Αναγνώστη. Για το 2013 η Επιτροπή αποφάσισε να το απονείμει στον Θωμά Κοροβίνη για το βιβλίο του «΄55» (εκδόσεις Άγρα).
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ
1.   Βαρελλά Αγγελική, Το χατίρι του δράκου. Εικονογράφηση: Γιώργος Δημητρίου, Μεταίχμιο
2.   Γραμματικάκη Μαριβίτα, Το αστέρι του γίγαντα. Εικονογράφηση: Κατερίνα Βερούτσου, Καλέντης
3.   Καζάζης Μιχάλης, Ζήκος ο λύκος. Εικονογράφηση: Μιχάλης Καζάζης, Καλειδοσκόπιο - Αρκτούρος
4.   Κρις Κατερίνα, Το πρώτο Χμ που είδα. Εικονογράφηση: Κατερίνα Κρις, Κέδρος
5.   Κυριτσόπουλος Αλέξης, Βεγγαλικά: Ένα παραμύθι εμπνευσμένο από τα ποιήματα του Νίκου Εγγονόπουλου. Εικονογράφηση: Αλέξης Κυριτσόπουλος, Ίκαρος - Μουσείο Μπενάκη
6.   Μάγος Κώστας, Ο Τζικιτζίκ, ο Κρικικρίκ… και η παράξενη χορωδία του δάσους.   Εικονογράφηση: Κατερίνα Χαδουλού, Καλειδοσκόπιο
7.   Μαντουβάλου Σοφία, Το αρχοντόπουλο που έγινε πύργος. Εικονογράφηση: Βάσω Ψαράκη, Πατάκη
8.   Παπαθεοδούλου Αντώνης, Ο ραφτάκος των λέξεων. Εικονογράφηση: Ίρις Σαμαρτζή, Μεταίχμιο
9.   Σερέφας Σάκης, Μια τρύπα στο νερό. Εικονογράφηση: Κατερίνα Βερούτσου, Μεταίχμιο
10.   Στύλου Γεωργία, Εγώ ξέρω τι θα πει ευτυχία! Εικονογράφηση: της ίδιας, Ουράνιο τόξο.  

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

1. Γαρμπή Έρικα- Αγγέλικα, Δέλτα Χι και ο μηχανισμός, Ιπτάμενο Κάστρο
2.  Δαμιανίδη Άννα, Το ωραιότερο πράγμα του κόσμου, Ποταμός
3.  Καλοβυρνάς Λύο, Γκντουπ! Το μυστικό ημερολόγιο της Λίνας, Κέδρος
4. Κ* Αλεξάνδρα,  Πεταλουδόνειρα, Πατάκη
5. Μπουμπούσης Γιώργος, Η τάξη που νίκησε την κρίση! Εικονογράφηση Θανάσης Γκιόκας, Ελληνοεκδοτική
6. Παναγιωτόπουλος Πάνος, Η φανέλα του Τζέραρντ, Εικονογράφηση Κατερίνα Χαδουλού, Καρυδάκη
7.  Παππά Ροδούλα, Το παιδί που στο κεφάλι του φύτρωσε ένα δέντρο, Εικονογράφηση Πάολο Γκέτσι, Νεφέλη
8. Ρουσάκη Μαρία, Μια φλόγα στο σκοτάδι. Η συγκλονιστική ιστορία της Έλεν Κέλερ, Εικονογράφηση Κατερίνα Ράπτη, Κέδρος
9. Χριστοδούλου Πάνος, Η μπάλα της ζωής τους, Εικονογράφηση Ελένη Τσάμπρα, Κέδρος.

   
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ

1. Δαρλάση Αγγελική, Με λένε… Σύννεφο ή Οι άγραφες σελίδες μιας Νεφέλης, Πατάκη
2. Δεληβοριά Μάγια, Η αλφαβήτα της εφηβείας, Κέδρος
3. Ζορμπά-Ραμμοπούλου Βησσαρία, Σελίδες ενός έφηβου χειμώνα, Πατάκη
4. Καπνιά-Αραποστάθη Ελένη, Το ρομπότ των βράχων, Κέδρος
5. Μανδηλαράς Φίλιππος, Ζωή σαν ασανσέρ, Πατάκη
6. Παπαθεοδώρου Βασίλης, Οι άρχοντες των σκουπιδιών, Καστανιώτη
7. Τσίρος Γιάννης, Ελεύθερα Ύδατα, Πατάκη
8. Φώτου Γιώτα, Κώδικας 99, Ψυχογιός.

Το σκεπτικό των Επιτροπών

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ

Η εκδοτική παραγωγή παιδικού και εφηβικού βιβλίου για το έτος 2012 ήταν ιδιαίτερα πλούσια. Στη διάθεση της επιτροπής τέθηκαν πάνω από τριακόσια παιδικά και εφηβικά βιβλία, τα οποία παρουσιάζουν αξιοσημείωτη ποικιλία τόσο από άποψη θεματολογίας, όσο και από άποψη ποιότητας, ειδολογικής ταυτότητας, ύφους και αφηγηματικών χαρακτηριστικών. Πρέπει ωστόσο ειδικότερα να επισημανθεί ότι στην κατηγορία του εφηβικού βιβλίου η παραγωγή βιβλίων υπήρξε μάλλον υποτονική σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες.
Κυρίαρχη είναι η θεματοποίηση των έντονων κοινωνικών προβλημάτων που μαστίζουν την Ελλάδα αλλά και τον κόσμο. Σημαντική είναι και η παρουσία βιβλίων με θέμα τις πολυποίκιλες παραμέτρους της οικονομικής κρίσης αλλά και της γενικότερης κρίσης αξιών και της γενικευμένης ανασφάλειας τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Παρατηρούμε μία υποχώρηση του ιστορικού μυθιστορήματος για το έτος 2012, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και κάποια λογοτεχνικά βιβλία που αναφέρονται στο παρελθόν και σε συγκεκριμένες περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Γενικότερα, η θεματολογία των βιβλίων εμφανίζεται διευρυμένη: διαφορετικότητα, εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας, φτώχεια, βία, ξενιτιά, οικονομική μετανάστευση, ρήξη του ατόμου με την κοινωνία, οικολογικά θέματα, αθλητισμός, ποδόσφαιρο, η καπήλευση του αθλητικού ιδεώδους, κ.ά. είναι ορισμένα από τα θέματα της φετινής εκδοτικής παραγωγής. Οι νέες τεχνολογίες αλλά και οι νέοι τρόποι ηλεκτρονικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης διεισδύουν στη θεματολογία των παιδικών και ιδιαίτερα των εφηβικών βιβλίων. Η ηλεκτρονική εποχή μέσα στην οποία ζουν οι νεαροί ήρωες των παιδικών-εφηβικών βιβλίων εγγράφεται στη μυθοπλασία με όλες τις παραμέτρους της και την ιδιαίτερη κουλτούρα της.  
Ευδιάκριτη είναι επίσης στην εκδοτική παραγωγή του 2012 η παρουσία πρωτο-εμφανιζόμενων συγγραφέων.
Ένα στοιχείο που έλαβε υπόψη της η επιτροπή είναι η γενικότερη ποιότητα ως προς την εμφάνιση, την αισθητική και την τυποτεχνική επιμέλεια των βιβλίων. Με λύπη δια-πιστώσαμε ότι υπάρχουν βιβλία με ελλιπέστατη έως ανύπαρκτη φιλολογική και τυποτεχνική επιμέλεια, γεγονός που βαρύνει μάλλον τους εκδότες και λιγότερο τους ίδιους τους συγγραφείς.

Ειδικότερα:
Εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά
Στην κατηγορία του εικονογραφημένου βιβλίου για παιδιά η επιτροπή έλαβε υπόψη της βιβλία που χαρακτηρίζονται από μυθοπλαστική και εικαστική ευρηματικότητα, βιβλία που επιδιώκουν την πολυσημία και τις πολυεπίπεδες αναγνώσεις και εκφράζουν αξίες, ενδιαφέρουσες καταστάσεις ή συναισθήματα, δημιουργώντας παράλληλα αισθητικές «αξίες» μέσω της εικαστικής-γραφιστικής γλώσσας.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι στη βραχεία λίστα υπάρχουν και δύο βιβλία που συνοδεύονται από μουσικά CD με μελοποιήσεις και τραγούδια, τα οποία δείχνουν την ιδιαίτερα επι-τυχημένη σύμπραξη συγγραφέα-εικονογράφου-συνθέτη.
Σ’ αυτήν την κατηγορία υπάρχουν και λίγα βιβλία τα οποία αξιοποιούν με επιτυχία τε-χνάσματα του λεγόμενου graphic novel. Τα βιβλία αυτά εμπλουτίζουν σημαντικά την αισθητική του λογοτεχνικού βιβλίου και υπηρετούν την ανάγκη του νεαρού αναγνώστη της εποχής μας για πολυτροπικές αναγνωστικές εμπειρίες.
Υπάρχουν επίσης βιβλία με συγκεκριμένο αριθμό λέξεων και κλιμακούμενο βαθμό δυ-σκολίας ανά ηλικία. Πολλοί εκδοτικοί οίκοι έχουν εντάξει στο πρόγραμμά τους τέτοιες σειρές.
Πολλά βιβλία από τις προαναφερόμενες κατηγορίες προτείνουν διάφορες αναγνωστικές δραστηριότητες σε παράρτημα, οι οποίες φιλοδοξούν, με αμφισβητούμενο όμως από-τέλεσμα, μέσω της προέκτασης της αναγνωστικής εμπειρίας, να καλλιεργήσουν τη φιλαναγνωσία και να ενδυναμώσουν την αναγνωστική επαφή του παιδιού με το βιβλίο.
Λογοτεχνικό βιβλίο για παιδιά
Η βραχεία λίστα σε αυτήν την κατηγορία αντικατοπτρίζει την ειδολογική και θεματική ποικιλία των παιδικών βιβλίων του 2012. Παραμύθια, περιπετειώδη μυθιστορήματα, νουβέλες, έργα με στοιχεία φαντασίας, παραλόγου και μυστηρίου, κ.ά., καλύπτουν μία σειρά από θέματα, όπως η οικονομική κρίση, η οικολογία, η καθημερινή και σχολική ζωή του παιδιού, η αποδοχή της διαφορετικότητας, κ.ά. Τα βιβλία παρουσιάζουν επίσης ποικιλία ως προς τους εκφραστικούς τρόπους και τις αφηγηματικές τεχνικές (καλο-δουλεμένη πλοκή, πρωτοπρόσωπη-τριτοπρόσωπη αφήγηση, ανατρεπτικό χιούμορ, κ.ά.).
Λογοτεχνικό βιβλίο για εφήβους
Οι συγγραφείς εφηβικών βιβλίων παρουσιάζουν, τις περισσότερες φορές χωρίς ωραιοποιήσεις και επίπλαστες καταστάσεις, τις δύσκολες συνθήκες, κοινωνικές, ιστο-ρικές, οικονομικές, κ.ά. μέσα στις οποίες καλούνται να ζήσουν οι έφηβοι ήρωες. Σε πολλά μυθιστορήματα αποτυπώνονται πειστικά οι κώδικες επικοινωνίας και οι κυρίαρχες αναπαραστάσεις της νεανικής κουλτούρας.
Διαπιστώνεται πληθώρα μυθιστορηματικών θεμάτων, αφηγηματικών τρόπων και τε-χνικών. Η τολμηρή ρεαλιστική γραφή εναλλάσσεται με τον μονόλογο, την πρωτο-πρόσωπη αλλά και την τριτοπρόσωπη αφήγηση, την ημερολογιακή γραφή, το χιούμορ, τη χρήση διακειμένων, έτσι ώστε να προβληθούν οι έντονες ψυχικές και συναισθη-ματικές καταστάσεις ή τα αδιέξοδα που βιώνουν οι έφηβοι, αλλά και να αναδειχθούν θέματα όπως η αποδοχή του διαφορετικού, ο έρωτας, η αναδυόμενη σεξουαλικότητα (ετεροφυλοφιλία-ομοφυλοφιλία), ο θάνατος, οι δυσαρμονικές οικογενειακές σχέσεις, η οικονομική κρίση, η γενικευμένη κρίση αξιών, η αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού, κ.ά. Σταθερή παρουσιάζεται η τάση της ανατροπής των στερεοτύπων του φύλου και της αποδόμησης κατεστημένων προτύπων ή στερεότυπων αντιλήψεων.
Πολλοί συγγραφείς καλλιέργησαν με επιτυχία μυθιστορηματικές φόρμες και είδη (μυθιστόρημα φαντασίας, περιπετειώδες, μυστηρίου και ανίχνευσης), ιδιαίτερα δημοφι-λή στους εφήβους αλλά και στο ευρύτερο κοινό, ενώ δεν λείπουν και ορισμένα «κοριτσίστικα» εφηβικά μυθιστορήματα. Διαπιστώθηκε επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις, η προσπάθεια μίμησης και μεταφοράς στην ελληνική πραγματικότητα δημοφιλών και ευπώλητων ξένων προτύπων, όπως το «Ημερολόγιο μιας ξενέρωτης» της Ρ.Ρ. Ράσελ ή «Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα» του Τζ. Κίνι, τα οποία συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά του graphic novel με τις συμβάσεις της ημερολογιακής γραφής.


Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ
Αγγελική Αθανασοπούλου, βιβλιοθηκονόμος, προϊσταμένη Βιβλιοθήκης Αετοπούλειου Πολιτιστικού Κέντρου Δ. Χαλανδρίου.
Αλεξίου Πόπη, γραφίστρια.
Τζίνα Καλογήρου, καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών.
Μαρίζα Ντεκάστρο, κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, συγγραφέας.
Γιώργος Παναγιωτάκης, συγγραφέας.